Deze week viel alweer de zevende cd van het Psalmen voor nu project door mijn brievenbus. Ik ben er maar wat blij mee. Op de site van Psalmen voor nu is te lezen dat het meeste leed op Beker met een barst (de zesde cd) er voorlopig wel is uitgeschreeuwd. Deze zevende cd, getiteld Een mooie droom, is dan ook veel rustiger.

Al is deze cd, vanwege de rust, meer naar mijn smaak dan de vorige, toch heb ik niet echt een voorkeur voor een bepaalde Psalmen voor nu cd. Tot nu toe vind ik geen enkele van de zeven cd’s tegenvallen, ondanks de soms heel verschillende stijlen die op iedere cd succesvol worden gebruikt. Wat mij betreft kan de kwaliteit van de nummers (zowel melodie als muzikale begeleiding) gemakkelijk de competitie aan met de gemiddelde rommel die ik heel de dag op Radio538 moet aanhoren. Maar het is vooral de combinatie van de goede muziek met de veelzeggende en krachtige teksten van de Psalmen die mij een fan maken.

Ik heb al eerder eens over zingen en psalmen geschreven, in het verenigingsblad van onze gemeente. Ik schreef toen (in 2008) dat via verschillende media dat voorjaar de oproep te horen was om op 4 mei, op dodenherdenking, Psalm 43 te zingen. In een oude berijming luidt het eerste deel van deze psalm:

Geduchte God, hoor mijn gebeden;

Strijd voor mijn recht, en maak mij vrij

Van hen, die, vol arglistigheden,

Gerechtigheid en trouw vertreden,

Opdat mijn ziel Uw naam belij’

En U geheiligd zij.

Wat heeft deze psalm met dodenherdenking te maken? In 1941 zongen achttien mannen, verzetsmensen en februaristakers met de dood voor ogen, deze berijmde psalm op weg naar hun executieplaats. Normaal als ik de tekst van zo’n psalm lees, doet het mij niet zo veel. Maar als ik bedenk wat door de hoofden van deze mannen moet zijn gegaan, en als ik tekst en melodie van psalm 43 (de oude melodie, maar ook die van Psalmen voor nu!!) hoor zingen, dan gaat de psalm voor mij leven. Dan begrijp ik de psalm een beetje.

Waarom hebben we als christenen eigenlijk de gewoonte om te zingen? Deze vraag lijkt misschien makkelijk te beantwoorden, maar er zijn denk ik meerdere verschillende antwoorden mogelijk. Ik denk dat dit vroeger niet echt een vraag was, omdat zingen in de maatschappij veel meer geaccepteerd was. Ik heb weleens gelezen dat het een paar eeuwen geleden heel normaal was om hardop op straat te zingen. Veel mensen deden dit. Verder zie je op oude filmpjes van voor de oorlog bij bijvoorbeeld politieke partijcongressen dat er gezamenlijk gezongen wordt. Tegenwoordig wordt bij de PvdA ook hard Marco Borsato gedraaid, maar dat is wel heel iets anders.

Zingen christenen puur uit gewoonte en ‘hoeft’ het niet per se? Is het omdat we het leuk vinden? Of is het een opdracht van God, om voor Hem te zingen? Is zingen meer dan gewoon praten of bidden? En is een eventuele meerwaarde puur voor onszelf of heeft zingen ook meerwaarde voor God (heeft het zin voor God dat wij zingen)? Allemaal vragen die mij bezig houden en waarop ik allerlei verschillende antwoorden kan bedenken. Wie mee wil bedenken, is welkom.

Allereerst laat de geschiedenis van de achttien ter dood veroordeelden al zien dat zingen troost en moed geeft, zeker als je dat samen kunt doen. Wij kunnen ons absoluut geen voorstelling maken van wat deze achttien mannen hebben moeten doorstaan, maar ze zijn ons tot voorbeeld. Niet alleen is de psalm door hun getuigenis veel meer voor mij gaan leven, maar ook doordat ik hem bij de dodenherdenking heb horen zingen. Melodie versterkt de tekst. Melodie wekt interesse voor woorden. Bovendien helpt de melodie de woorden te herinneren. Daardoor konden deze mensen in het uur van hun dood deze psalm tot steun hebben. Zingen is zeker nuttig.

Toch denk ik niet dat dit de belangrijkste redenen zijn om te zingen. Psalm 22, nog zo’n mooie psalm (en helemaal in de melancholische Psalmen voor nu versie), zegt van God dat Hij troont op de lofzangen van Israel. Door te zingen maken wij God groot. Ik ben er weleens op gewezen dat we dit niet zo kunnen zeggen, want God is al groot. Ik vind dat echter een raar soort alles-letterlijk-nemen haarkloverij. Alsof met deze zin bedoeld wordt dat Gods grootheid van ons zingen afhangt? Bedoelde David dit toen hij Psalm 34 schreef:

Ik wil de Here te allen tijde prijzen,

bestendig zij zijn lof in mijn mond.

In de Here beroeme zich mijn ziel;

laten de ootmoedigen het horen en zich verheugen.

Maakt met mij de Here groot,

en laat ons tezamen zijn naam verheffen.

(NBG)

Ik vraag me weleens af wat nu belangrijker is, liturgie of predicatie. Eerst ‘geven’ wij iets aan God, daarna ‘ontvangen’ wij iets. Heeft het één meer waarde dan het anderen? Of is dit een triviale vraag en zijn beiden even belangrijk? Het antwoord heeft denk ik sterk te maken met de reden waarom iemand een christelijke dienst bezoekt. Komen wij om iets te geven of om iets te ontvangen? Of beiden?

In de Bijbel staan veel voorbeelden van zingen, die ons duidelijk maken dat wij mogen en zelfs moeten zingen om God groot te maken. Soms wordt zingen letterlijk als opdracht gegeven. Dit lees ik bijvoorbeeld in Psalm 81: zing een lied en sla de tamboerijn (is dit een opdracht om ook drumstel te gebruiken?), maar ook bij Paulus: zing met heel uw hart psalmen en hymnen voor God en liederen die de Geest u vol genade ingeeft (of zoals de NBG vertaalt: geestelijke liederen). We moeten dus zingen voor God. Gelukkig is zingen ook leuk.

In de bijbel staan indrukwekkende voorbeelden van wat zingen kan uitwerken. Een goed voorbeeld staat in 2 Kronieken 5, dat de opening beschrijft van de door koning Salomo nieuw gebouwde tempel:

Zodra het geluid van de trompetten, cimbalen en andere instrumenten opklonk en de zangers de lofzang aanhieven: ‘De HEER is goed, eeuwig duurt zijn trouw,’ vulde de tempel, het huis van de HEER, zich met een wolk. De priesters konden hun dienst niet meer verrichten, want de majesteit van God vulde de hele tempel.

Een ander, bekender voorbeeld is dat van Paulus en Silas in de gevangenis in Filippi. Toen ze rond middernacht begonnen met bidden en het zingen van lofliederen, deed zich een aardschok voor die de gevangenisdeuren opende. Zingen is dus niet alleen leuk en aardig, maar kan ook een onverwachte, geweldige uitwerking hebben.

Als we dan moeten zingen, wat moeten we dan zingen en hoe? Paulus schrijft over hymnen, psalmen en ‘geestelijke’ liederen (Ef 5 en Kol 3). Eigenlijk van alles wat dus? Niet alleen maar uit die ene bundel, maar uit allemaal? Ik ben voor! En hoe moeten we dan zingen? Ik vind het opvallend dat Paulus over zingen schrijft als hij het heeft over ‘tot elkaar spreken’ en ‘elkaar onderrichten’. Zingen mogen of moeten we dus vooral samen doen, om elkaar op te bouwen. Paulus schrijft niet hoe we dat moeten doen. Het gaat bij zingen niet om de vorm maar om de inhoud. God kijkt naar ons hart en niet naar onze lippen. Helaas is onder christen zowel om de vorm (hoe en met welke begeleiding) en om de inhoud (welke liederen, welke woorden) soms nogal onenigheid. En dat is jammer, want zingen is nou net iets dat we samen mogen en moeten doen (ik schrijf ‘mogen’ want ik denk over dit soort dingen als een voorrecht en niet als een plicht). Op het moment dat wij vinden dat maar op één bepaalde manier gezongen mag worden, namelijk onze manier en niet die van de ander, dan doen we het niet meer samen. Dat lijkt mij niet de bedoeling.