Afgelopen weekend stond het thema ‘huwelijk’ een beetje centraal in mijn gemeente. Toevallig was ik vlak voor het weekend ook met een tekst over het huwelijk bezig. Deze tekst wordt in mijn beleving niet zo vaak besproken als het over het huwelijk gaat, waarschijnlijk omdat de boodschap hiervan nogal voor zichzelf spreekt. De tekst bleef me bij, omdat ik niet direct begreep wat Paulus nu precies schreef.

In I Thessalonicenzen 4:2-6 staat in de Telos vertaling:

Want u weet welke bevelen wij u hebben gegeven door de Heer Jezus. Want dit is de wil van God: uw heiliging, dat u zich onthoud van de hoererij; dat ieder van u zijn eigen vat weet te bezitten in heiliging en eerbaarheid (niet in begerige hartstocht, zoals de volken die God niet kennen)

Paulus schrijft dit aan een gemeente, die hij niet lang daarvoor zelf heeft gesticht, samen met onder andere Silas en Timotheus. In Handelingen 17 is te lezen dat Paulus tijdens zijn rondreis in Thessalonika zowel Joden als Grieken weet te overtuigen dat de Messias moest lijden en opstaan en dat Jezus deze Messias is. Veel Joden werden echter jaloers, veroorzaakten een oproer en beschuldigden Paulus en de zijnen tegenover de autoriteiten. Zij zouden hebben beweerd dat er een andere koning dan de keizer is, namelijk Jezus, en dat mag natuurlijk niet. Daarom verlaten Paulus en zijn medewerkers ’s nachts de stad.

Als Paulus wat later in Athene is, maakt hij zich zorgen om deze jonge gemeente, omdat zij al meteen bij haar ontstaan verdrukt werd. Omdat hij zelf verhinderd wordt terug te keren, stuurt hij zijn medewerker Timotheus om de gelovigen in Thessalonika te bemoedigen. Timotheus keert gelukkig terug met een blij bericht over de jonge gelovigen en Paulus schrijft ze daarop zijn eerste brief. De brief draagt een persoonlijk karakter en lijkt bedoeld als een verdere bemoediging van de verdrukte gelovigen. Paulus spreekt zijn dank uit aan God, dat zij, ondanks verdrukking, het woord hebben aangenomen. Zij hebben zich van de afgoden bekeerd en zijn een voorbeeld voor anderen geworden. De wederkomst van Jezus (het bekende I Thess 4:13-18) is een belangrijk thema van de brief. Ook herinnert Paulus aan bevelen die hij heeft doorgegeven, hoe de gelovigen zich moeten gedragen en God behagen. Dit schrijft hij in bovenstaande verzen.

In de Telos vertaling schrijft Paulus: dat ieder van u zijn eigen vat weet te bezitten in heiliging en eerbaarheid. Deze vertaling riep bij mij de vraag op wat Paulus precies bedoelt. Wat is dat eigen vat? Het Griekse woord hiervoor is skeuos, dat behalve vat ook de betekenis van huishoudelijk gereedschap, werktuig, instrument of tuigage (of anker) van een schip kan hebben. Het kan oneervol, misschien wel als urinoir, of eervol, om bijvoorbeeld wijn in te houden, gebruikt worden en van verschillende materialen gemaakt zijn (2 Tim 2:21). Soms wordt het ook gebruikt als metafoor voor het menselijk lichaam. Paulus zelf wordt een uitverkoren skeuos, instrument,genoemd om de naam van de Heer te dragen (Hand 9:15).

Wat bedoelt Paulus er nu mee dat ieder zijn eigen skeuos weet te bezitten? De Nieuwe Bijbelvertaling (en ook de Statenvertaling) vertaalt dit vers anders dan de Telosvertaling:

dat ieder van u zijn lichaam heiligt en in eerbaarheid weet te beheersen (NBV)

maar de NBV geeft in een voetnoot aan dat een andere vertaling ook mogelijk is:

dat ieder van u heilig en eerbaar met zijn vrouw leeft

Het idee achter deze vertalingen, die ook de interpretaties van verschillende Bijbelcommentatoren weergeven, is dat Paulus met het woord skeuos of het (eigen) lichaam kan bedoelen, of de eigen vrouw. Het eigen lichaam kan bedoeld zijn omdat skeuos wel vaker als metafoor voor een menselijk lichaam gebruikt wordt, bijvoorbeeld in 2 Kor 4:7 waar ons lichaam wordt vergeleken met een ‘aarden vat’. Het woord dat met bezitten wordt vertaald in de Telosvertaling, het werkwoord ktaomai, wordt in dit geval geïnterpreteerd als controleren of beheersen. Maar met skeuos kan ook een eigen vrouw bedoeld zijn, omdat bijvoorbeeld Petrus het vrouwelijke met zwakkere vaten vergelijkt (I Petr 3:7, het bekende ‘broze vaatwerk’). Het woord ktaomai kan in dit geval ook letterlijk worden vertaald met verkrijgen, waardoor een mogelijke vertaling is dat ieder heilig en eerbaar zijn eigen vrouw verkrijgt. Verder suggereert ook de context dat met skeuos een vrouw wordt bedoeld. Paulus schrijft hierna namelijk:

en dat men zijn broeder geen onrecht aandoet en hem bedriegt in die zaak, want de Heer is een wreker van dit alles, zoals wij u ook vroeger gezegd en ernstig betuigd hebben.

Als je niet alleen je eigen vrouw, maar ook die van een ander ‘verkrijgt’, dan doe je jouw broeder inderdaad onrecht aan. Waarom zou Paulus dan het woord skeuos voor een vrouw gebruiken? Ik weet het niet, maar de concordantie van Strong geeft een hint met een opmerking bij een mogelijk figuurlijke betekenis van skeuos: specially, a wife as contributing to the usefulness of the husband.

Er zijn nog wel meer interpretaties op internet te vinden. Zo zou skeuos op de genitaliën kunnen slaan, maar ik laat het maar aan de fantasie van de lezer over hoe hier over te denken.

De titel van deze blog, de vrouw als werktuig voor de man, is natuurlijk niet serieus bedoeld. Zo denk ik niet over vrouwen en Paulus denk ik ook niet. Ik durf niet met zekerheid te zeggen wat de juiste vertaling of interpretatie van deze tekst zou moeten zijn. Ik denk ook niet dat dit zo heel veel uitmaakt, want de bedoeling van dit tekstgedeelte lijkt mij duidelijk. Christenen moeten geen losbandig seksueel leven leiden, maar moeten in ‘heiligheid en eer’, in plaats van begerige hartstocht, met zichzelf en hun (toekomstige) partner omgaan. De maatschappelijke rol en de rol binnen een relatie van vrouwen zijn tegenwoordig anders dan die in Paulus’ tijd. Daarom denk ik dat zowel mannen als vrouwen zichzelf aangesproken mogen voelen door deze tekst. Dan mogen ze zelf uitmaken wie de skeuos is.