Door de discussie die ontstond naar aanleiding van mijn blog over het boek degeneratie van Peter Scheele (klik hier voor de lange discussie), werd mijn interesse gewekt voor een opmerkelijk berichtje op de wetenschapsrubriek van www.nu.nl vorige week (zie foto hiernaast). Normaal lees ik dit soort berichtjes ook wel, maar gezien de discussie en mijn gedachten hierover werd ik toch wel nieuwsgierig naar dit onderzoek.

Het onderzoek is gepubliceerd in het online, open access (i.e. vrij toegankelijk) tijdschrift PLoS One. Het is hier te lezen. Het betreft een onderzoek naar het hele oude gebruik van (delen van) menselijke schedels als drinkbeker. Ik was verbaasd te lezen dat dit een wereldwijd verbreid gebruik was (en is) van verschillende volken. In de inleiding van het artikel is te lezen dat er geschiedkundig bewijs is dat (soms in een ver verleden) de Skythen, Chinezen, Vikingen, Aboriginals, eilandbewoners van Oceanië en Indiërs dit deden. De Aghori Hindoe sekte schijnt dit nog te doen (klik hier). 

Achteraf was ik eigenlijk toch niet zo verbaasd. Ik kan me voorstellen dat zonder de Marskramer, of een goede pottenbakker in je familie, de ronde vorm van een schedel een verdraaid handige drinkbeker oplevert. Ik drink mijn bier ook het liefst uit een te groot glas. Ik moest ook gelijk denken aan het eerste en enige Noors dat ik ooit heb geleerd (van twee Noorse meisjes in een cafe..). Proost in het Noors (en Zweeds en Deens) is skål. Ik dacht (totdat ik het nu net met Google opzocht) altijd dat dit afgeleid zou zijn van schedel/skull en dat ze dit zeggen omdat Vikingen uit schedels dronken. Vikingen dronken inderdaad uit schedels, maar skål is afgeleid van het oud Noorse skál dat gewoon schaal betekent. Weer een illusie armer..

Verder met het artikel…Cough’s cave is een grot in het zuiden van Engeland, waarin veel overblijfselen van mensen, dieren en planten uit de laatste ijstijd zijn gevonden. Het artikel beschrijft de bewijzen (of aanwijzingen) dat een aantal gevonden menselijke schedelresten uit Cough’s Cave in vroegere tijden speciaal na de dood bewerkt zijn om als drinkbeker te worden gebruikt. Drie schedeldaken geschikt als bierpul werden in het bijzonder geïdentificeerd, waaronder dat van een 3-jaar oud kind. Dit laatste schokte me weer enigszins. Ik kan me wel voorstellen dat je je drankje nuttigt uit de schedel van één van je verslagen vijanden, maar uit dat van een klein kind? Wie het verder interessant vindt leze het artikel.

Natuurlijk was ik ook erg geïnteresseerd om welke vroegere tijden dit ging. Twee van de geïdentificeerde schedels waren direct gedateerd met de radiokoolstof methode. Dit was gedaan tijdens een eerdere wetenschappelijke studie (en staat in een ander artikel beschreven  dat hier te vinden is). Deze eerdere studie beschrijft een herdatering van verschillend materiaal gevonden in de grot, om uit te zoeken wanneer (en hoe) de Britse eilanden tijdens de laatste ijstijd door flora en fauna werden gekoloniseerd. De reden voor het opnieuw dateren was dat er tegenwoordig veel vooruitgang is geboekt met modernere dateringstechnieken (in dit geval uitgevoerd door de Oxford Radiocarbon Accelerator Unit). Zo wordt een nieuwe manier gebruikt om het te dateren collageen uit bot te zuiveren, zodat er minder problemen met vervuiling optreden. Verder is de radiokoolstof dateringmethode nog beter geijkt met behulp van jaarringen van bomen (tot duizenden jaren terug). Daarnaast worden dit soort dateringen beter statistisch gemodelleerd, maar van de uitleg hiervan begreep ik weinig (wie kan me dit uitleggen?).

De botten zijn gedateerd op 14700 cal BP. cal betekent dat de datering gekalibreerd is. BP betekent Before Present. Dit is een specifieke aanduiding binnen het wetenschapsveld van de radiokoolstof datering en betekent in feite voor 1950 (toen deze techniek voor het eerst werd ontwikkeld). Vanwege de kalibratie is deze dateringsmethode een beproefde techniek. Mede daarom vind ik de  hoge ouderdom, 14700 cal BP, van deze menselijke resten erg aannemelijk.

Er staan overigens kleine foute suggesties in het bericht van www.nu.nl. Ik merk dit wel vaker als ik toevallig iets van een nieuws-onderwerp weet (vaak uit de wetenschap). Het is niet zo dat ‘Britse wetenschappers hebben schedels opgegraven‘. Dit was allang gebeurd. Er is ook geen aanwijzing voor het drinken van bloed. Bier hadden ze vast ook nog niet.